اقتصاد كشوری كه دارای جهان‌بینی خاصی است و این جهان‌بینی با منافع ابرقدرت‌های روز دنیا در تضاد است، اقتصاد خاصی خواهد بود، چرا كه دشمنی‌ با چنین كشوری پایدار بوده و در هر دوره‌ای به شكلی بروز می‌یابد.

جمهوری اسلامی ایران كه همیشه در معرض دشمنی‌ قرار داشته و در برابر آن ها مقاومت كرده است باید اقتصادی متناسب با این وضع داشته باشد كه از آن به اقتصاد مقاومتی تعبیر می‌شود.

وقتی نظامی مانند نظام جمهوری اسلامی در جبهه مقاومت در برابر استكبار و صهیونیسم جهانی است و امنیت نظام اسلامی در چارچوب مقاومت در برابر نظام سلطه تعریف می‌شود باید دیگر زیرمجموعه‌های نظام مانند: ساختارهای سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی نظام اسلامی ضرورتا با همین مفروضه و شرایط مقاومت در برابر استكبار جهانی شكل گیرد و عمل كند.

تعریف اقتصاد مقاومتی: اقتصاد مقاومتی یك نظام اقتصادی است كه هماهنگ با سیاست‌های كلان سیاسی و امنیتی نظام اسلامی و برای مقاومت در برابر اقدامات تخریبی شكل بگیرد تا بتواند در برابر ضربات اقتصادی تحریم‌ها و توطئه‌‌های گوناگون اقتصادی نظام استكبار مقاومت كرده و توسعه و پیشرفت خود را ادامه دهد و روند رو به رشد همه جانبه خود را در ابعاد ملی، منطقه‌ای و جهانی حفظ كند. اقتصاد مقاومتی رابطه نزدیكی با انسجام ملی دارد. منظور از اقتصاد مقاومتی واقعی یك اقتصاد مقاومتی فعال و پویاست نه یك اقتصاد منفعل و بسته به طوری كه كشور ضمن مقاومت در مقابل موانع و ناملایمات مسیر خود، روند پیشرفت پایدار خود را حفظ كند. توجه به راهكارهای ذیل جهت رسیدن به اهداف «اقتصاد مقاومتی» ضروری است:

1ـ نقطه شروع اقتصاد مقاومتی، سیاستگذاری برای اصلاح الگوی مصرف است. مصرف، تولید را جهت می‌دهد و این دو در كنار هم، جهت سرمایه‌گذاری را مشخص می‌كنند. رونق تولید داخلی و كاستن از وارداتی كه می‌تواند به افول و كم رونقی و توقف واحدهای تولیدی داخلی منجر شود، استقلال اقتصادی، قطع وابستگی به خارج، ارتقای تكنولوژی در سطح كلان‌تر شكل می‌گیرد البته باید به گونه‌ای عمل كرد كه اقتصاد مقاومتی به معنای تحمیل فشار به مردم نباشد.

2ـ افزایش بهره‌وری در تولید، كاهش قیمت تمام شده تولیدات، كیفیت بهتر و خدمات بیشتر در رقابت با تولیدات خارجی و كاهش واردات، حمایت از تولید ملی به ویژه تولیدات استراتژیك

مدیریت و تنظیم واردات برای به حداقل رساندن نیاز كشور به ارز و حمایت از تولیدات داخل هدایت سیل نقدینگی موجود به سمت اقتصاد مولد و حذف ریشه‌های سوداگری در اقتصاد نظارت بر نحوه توزیع كالاها به ویژه كالاهای اساسی و ضروری اتخاذ راهبرد انقباض بودجه و مدیریت هزینه در كشور با اولویت‌گذاری‌ها، كاهش مصرف‌گرایی و به تعویق انداختن پروژه‌های ناتمام با اولویت‌های پایین داشتن بینش و نگرش مثبت به كسب و كار، ترجیحا كسب و كارهای مولد نوآورانه جهت بهبود فضای كسب و كار و ایجاد محیط رقابتی با جلب مشاركت‌های مردمی و انحصار زدایی

4ـ فعال‌سازی سیستم‌های حمایتی پولی و مالی و بیمه‌ای بخش تولید برای تحرك در اقتصاد داخلی و نیز حمایت از صادرات كالاهای غیرنفتی

5ـ افزایش واردات «دانش فنی»، «خطوط تولید» و «ماشین‌آلات» در ازای كاهش واردات كالاهای مصرفی با توجه به اهمیت این نوع معاملات در عصر اطلاعات همزمان با «تولید علم» و تولید «دانش فنی» و حمایت از «شركت‌های دانش‌بنیان»

6ـ تداوم سیاست‌های مربوط به خودكفایی كالاهای اساسی مانند: گندم، روغن، شكر یا حداقل ترتیباتی برای یك «اقتصاد تركیبی مقاومتی» در این باره و با توجه به فقدان طبیعی استعداد كشور برای خودكفایی كامل، نوع همسازی با دیگر كشورها و كانون‌های اقتصادی دنیا باید در راستای اهداف استراتژیك كشور شكل گیرد.

7- توجه به معضل تورم و برقراری یک نظام قابل پیش بینی و قابل مدیریت در قبال شاخص تورم و تطبیق آن با سطح حقوق و دستمزدها و نیز قیمت ارز در پیشگیری سیاست های بهینه در این فرآیند

8ـ تبدیل «تهدیدها» به «فرصت‌ها» در روند تأمین كالاها به این معنا كه به محض اعمال تحریم در برخی از كالاها، شكل‌دهی به عزم ملی در حوزه فناوری و صنعت و تجارت برای ایجاد «خودكفایی» كامل یا حداقل «خود اتكایی» در تولید و تأمین این اقلام لازمه اقتصاد مقاومتی است. نباید اجازه داد در مورد فشارها و تهدیدهای اقتصادی، بزرگنمایی شود. ضمن آن‌كه تحریم «كاغذ پاره» نیست و نباید از آن استقبال كرد.

9ـ كاهش اتكا به نفت از طریق «كاهش واردات» و «افزایش صادرات غیرنفتی» یا كالاهای استراتژیك متكی بر نفت مانند پتروشیمی

10ـ برقراری ارتباطات خاص اقتصادی با برخی از كشورهای دوست، گسترش ارتباطات اقتصادی با كشورها و بلوك‌های منطقه‌ای و متكثر كردن شركای تجاری از یك شریك عمده به چند شریك كوچك‌تر

11ـ تلاش برای جلوگیری از اجماع در قبال نظام اسلامی در سطح بین‌الملل. باید این مهم با توجه به آسیب‌پذیری‌های اقتصاد جهانی و جاذبه‌های اقتصادی و تجاری ایران و توانایی‌‌ها شكل گرفته در توسعه اقتصادی و فناوری كشور ساماندهی شود.

12ـ ایجاد شركت‌های مشترك یا ایجاد ارتباطات مؤثر شركت‌ها و مؤسسات ایرانی با برخی از مؤسسات خارجی در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی برای تعامل و تأمین در موارد ضروری در فناوری و تجهیزات فنی و كالا به نحوی كه باوجود تلاش استكبار، امكان مداخله و فشار خارجی در این خصوص فراهم نشود، ضمن این‌كه ایجاد این‌گونه ارتباطات بین بخش خصوصی كشور با همتایان خارجی آنها مؤثرتر خواهد بود.

13ـ تلاش برای جلوگیری از ایجاد اجماع و تحریم بانكی و وجود تحرك برای ارتباطات مؤثر بانكی و بیمه و حمل و نقل با استفاده از امكانات خارج از سلطه قدرت‌های مخالف

14ـ مراقبت از توانمندی حمل و نقل كشور و جلوگیری از ایجاد انسداد و محدودیت توسط استكبار در قبال حمل و نقل بویژه حمل و نقل دریایی و واكنش مناسب در صورت نزدیك شدن دشمن به این عرصه.

باید بدانیم تحریم‌های كنونی ذیل مواد پانزده‌گانه ماده 41 فصل هفتم منشور ملل متحد انجام می‌شود. لذا در اقتصاد مقاومتی باید ضمن راهبردنویسی، اقدامات احتمالی آینده در عملی كردن بندهای دیگر ماده پیش‌بینی شود و راهبردها بر اساس بدترین شرایط تحریمی احتمالی چیده شود.

15ـ شكل‌گیری روحیه «جهاد اقتصادی»، «تولید ملی» و «حمیت ایرانی». ضمن آن‌كه برای تقویت اقتصادی ملی «دیپلماسی اقتصاد مقاومتی» نیز لازم است. هدف از این نوع دیپلماسی تبیین دستاوردهای اقتصاد مقاومتی در مقابل فشارهای وارده است. فشارها در مورد كالای مصرفی و شاخص‌های روزمره اقتصادی وارد می‌شود، ولی دستاوردهای مقاومت كشور، دستاوردهایی استراتژیك و بلندمدّت هستند، همچون خودكفایی در تكنولوژی‌ها و فناوری‌های برتر (هسته‌ای) استقلال در سیاست خارجی و ...

17ـ برقراری ارتباطات فراوان «متكثر» بین «اقتصاد ملی» و «اقتصاد جهانی» كه برای نظام استكبار غیرقابل كنترل است و احتیاط در ارتباطات بزرگ كه مورد تهدید واقع شود.

اینها اهداف كلانی است كه باید به آنها دست یافت. دستیابی به این شرایط شدنی است. این یك «مأموریت ممكن» است. نظام اسلامی قادر است با برنامه‌ریزی، تلاش، تدوین استراتژی‌ها و اقدامات لازم، با محوریت اقتصاد مقاومتی، بخش عمده‌ای از تهدیدهای امروزین را نیز به فرصت تبدیل كند.

نویسنده: دکتر علی عسگری